Ҫутҫанталӑкӑн хӑйӗн саккунӗ те кӗр енне пушшех те ун кӑмӑлне пӗлсе ҫитерме йывӑр. Республикӑри хӑш-пӗр хуҫалӑхра халӗ ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ. Ҫанталӑк ҫумӑрлӑрах тӑнине кура копалкӑпа та кӑлараҫҫӗ, ҫавна май пуҫтарма ҫынсене илсе тухаҫҫӗ. Хальлӗхе мӗнпур лаптӑкӑн ҫуррине кӑна кӑларма ӗлкӗрнӗ-ха. Хирте 47 комбайнпа 73 копалка ӗҫлет.
Красноармейски районӗнче вӑрлӑхшӑн ӳстернӗ куккуруса вырса тӗшӗлеме тухнӑ. Ҫак культурӑна ытти ҫӗрте те, сӑмахран, Вӑрнар, Шупашкар районӗсенче, акса хӑварнисем пур.
Кӗрхисене акасси те малалла пырать. Иртнӗ уйӑхӑн 30-мӗшӗ тӗлне палӑртнин 93,9 процентне ҫӗннӗ. Планпа пӑхнине Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Хӗрлӗ Чутай, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Елчӗк районӗсенче пӗтернӗ.
Статистика органӗсем Чӑваш Енре пурӑнакансем епле пурӑннине ҫырма тухӗҫ. Ку ӗҫпе вӗсем ҫитес уйӑхра ҫине тӑрӗҫ.
Халӑхӑн пурнӑҫ условийӗсене пур енлӗн сӑнас тӗллевлӗ специалистсем 540 ҫемье пурнӑҫӗпе кӑсӑкланӗҫ. Вӗсенчен 297-шӗ хуларисем тесе пӗлтереҫҫӗ, 243-шӗ — ялтисем.
Ҫырса ҫӳремелли хуҫалӑхсене Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Улатӑр, Канаш, Ҫӗмӗрле тата Куславкка хулисенче, районсенчен Патӑрьел районӗнчи Ыхраҫырми ялӗнче, Вӑрнар районӗнчи Шинерте, Йӗпреҫ районӗнчи Шӑрттанта, Канаш районӗнчи Ҫӗнӗ Шелттӗмре, Комсомольски районӗнчи Ҫӗнӗ Мӑратра, Муркаш районӗнчи Кашмашра, Вӑрмар районӗнчи Ҫиҫтӗпере, Шупашкар районӗнчи Чаканарта, Етӗрне районӗнчи Эмеккассинче палӑртса хунӑ. Камӑн пурнӑҫ условийӗ еплине ҫынсем каланӑ тӑрӑх ҫырса хурӗҫ.
Республикӑри хуҫалӑхсенче ӗнерхи куна тӗштырӑна тата пӑрҫа йышши культурӑсене мӗнпур вырма лаптӑкӗн 99,5 проценчӗ ҫинчен пухса кӗртнӗ. 13 районта ку ӗҫе вӗҫленӗ. Кашни гектар пуҫне тухӑҫ вӑтамран 22,5 центнера ларать. Пысӑк тухӑҫпа Елчӗк (28,0 ц/га) тата Вӑрнар (27,7 ц/га) районӗсем мухтанма пултараҫҫӗ.
Ҫӗрулми кӑларассипе тата пахча-ҫимӗҫ пуҫтарса илессипе те хуҫалӑхсем малалла тимлеҫҫӗ.
Хальхи вӑхӑтри яваплӑ тепӗр ӗҫ — кӗр аки. Ӗнерхи куна кӗрхисене 87 пин гектар акнӑ, унсӑр пуҫне ҫу туса илмелли культурӑсем 0,8 пин гектар йышӑнаҫҫӗ. Кӗрхисене акассипе планпа пӑхнине Элӗк (100,3% акнӑ), Йӗпреҫ (100,1%), Хӗрлӗ Чутай (100,0%), Муркаш (101,8%), Пӑрачкав (100,0%), Ҫӗмӗрле (128,2%) тата Елчӗк (100,0%) районӗсенче пурнӑҫланӑ.
Чӑваш Енри пӗр ҫын суд сакки ҫине ларӗ. Ӑна ют ҫын килне кӗрсе кӑлпасси ҫинӗшӗн айӑпласшӑн.
Следовательсем тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх, кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнче пурӑнакан 37 ҫулти арҫын ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗн пӳртне кӗнӗ. Вӑл ун чухне ӳсӗр пулнӑ.
Хайхи арҫын пӳрте кӗнӗ, анчах унта никам та пулман. Нумай шухӑшласа тӑман вӑл — холодильник уҫнӑ. Унта пӗр татӑк кӑлпасси выртнӑ. Арҫын ӑна ҫисе янӑ. Тутӑ хырӑмпа хайхискер верандӑра ҫывӑрма выртнӑ.
Тӳре-шара киле ҫитсен арҫынна асӑрханӑ. Вӑл хӑнана кайма ыйтнӑ, анчах лешӗ итлемен. Ирӗксӗрех полицейскисене чӗнме тивнӗ.
Палӑртмалла: ҫак арҫынна 2016 ҫулхи утӑ уйӑхӗнче урапа вӑрланӑшӑн 1 ҫул та 4 уйӑхлӑха тӗрмене янӑ.
Йӗпреҫ районӗнче суд тенкелӗ ҫине 34 ҫулти арҫын ларӗ. Йӗпреҫ поселокӗнче пурӑнаканскер ют ҫын ҫуртне икӗ хутчен кӗнӗ. Мӗн шыранӑ вӑл? Пӗрле эрех ӗҫмешкӗн юлташ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 19 сехетре вӑл пӗлӗшӗн карти урлӑ каҫнӑ, верандӑн чӳречине илнӗ те пӳрте кӗнӗ. Унта ӑна кил хуҫи асӑрханӑ. Лешӗ ӑна унччен хӑйӗн патне килме чарнӑ.
Кӗтмен хӑна кил хуҫине пӗрле эрех ӗҫес килнине пӗлтернӗ. Анчах лешӗ ӑна хӑваланӑ, полици чӗнессипе хӑратнӑ.
Тепӗр 7 сехетрен хайхи арҫын каллех ун патне кӗнӗ. Хальхинче ӑна урӑх ыйту канӑҫ паман: полици чӗнмен-и? Кил хуҫи чӑннипех те тарӑхса кайнӑ та 02 номерпе шӑнкӑравланӑ. Кӗтмен хӑна ниҫта та кайман – пакунлисене унтах кӗтсе илнӗ.
Палӑртмалла: ҫак арҫын уголовлӑ майпа 6 хутчен явап тытнӑ. Унччен вӑл вӑрланӑшӑн тата юттисем патне кӗнӗшӗн ҫакланнӑ.
Ял тӑрӑхӗн вӑрман тасатмалла мар. Ҫапла пӗтӗмлетнӗ Йӗпреҫ район прокуратури тата унти суд.
Кӑҫалхи ҫӗртме уйӑхӗнче Йӗпреҫ лесничествин вӑрманҫи Хурӑнлӑх участокӗнчи лесничествӑри вӑрманта промышленноҫри тата килти каяш йӑваланса выртнине асӑрханӑ. Хурӑнлӑх тӑрӑхӗнчи территорире пирки вӑрман ӗҫченӗ асӑннӑ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ячӗпе хут шӑрҫаланӑ, тасамарлӑха пуҫтарма ыйтнӑ.
Ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ӗҫе пуҫӑнас вырӑнне прокуратурӑна ҫул тытнӑ. Лере РФ Вӑрман кодексне уҫса пӑхнӑ, 2015 ҫулхи юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче РФ Конституци сучӗ кӑларнӑ 26-П номерлӗ йышӑнӑва та тишкернӗ.
Вӑрман федераци харпӑрлӑхӗнче шутланать, апла тӑк ӑна хуҫин тирпейлесе тӑмалла. Вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗн вараласран кӑна асӑрхамалла.
Ял тӑрӑхне хӳтӗлесе прокуратура суда тавӑҫпа тухнӑ. Унта вӑрманҫӑ хутн пӑрахӑҫлама ыйтнӑ. Суд прокуратура тавӑҫне тивӗҫтернӗ.
Кӑҫал кӗрхисене пирӗн республикӑра 100 пин гектар акса хӑварма палӑртнӑ. Эрнекуна илсен, 91,1 пин гектарӗ валли ҫӗре сухаласа хатӗрленӗ те ӗнтӗ. Процентпа пӑхсан, ку вӑл 91,1 процент тенине пӗлтерет. Ӗҫ кӑтартӑвне ЧР Ял хуҫалӑх министерстви иртнӗ ҫулхипе те танлаштарса кӑтартнӑ: ҫулталӑк каялла планпа пӑхнин 82,5 процентне хатӗрленӗ пулнӑ.
Вырма хуҫалӑхсенче вӗҫленсе пырать. Маларах асӑннӑ министерство район администрацийӗсем пӗлтерни тӑрӑх хыпарланине ӗненсен, хуҫалӑхсемпе фермерсем тӗштырӑпа пӑрҫа йышши культурӑсене 98,4 процент ҫапса тӗшӗлеме ӗлкӗрнӗ. Кунта куккуруса кӗртмен. Хӑш-пӗр хуҫалӑхра ӑна симӗс апатлӑх кӑна мар, тӗшӗлеме те ӳстереҫҫӗ.
Тыр-пула Улатӑр, Патӑрьел, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Сӗнтӗрвӑрри, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ, Елчӗк районӗсенче вырса пӗтернӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи Огонек ялӗнчи ҫынсем уява пухӑннӑ. Ялта халӑх йышлӑ мар, ҫапах пӗрле уяв йӗркелесе вӗсем туслӑхӗ ҫирӗп пулнине кӑтартнӑ.
Уява Шӑрттан ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Моисеев уҫнӑ. Ял ҫыннисене саламламашкӑн ЧР ҫутҫанталӑк министрӗ Сергей Павлов та ҫитнӗ. Йӗпреҫ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Фадеев, социаллӑ хӳтлӗх пай пуҫлӑхӗ Римма Июдина та тухса калаҫнӑ.
Владимир Андреева, Сергей Сапожникова, Надежда Семеновӑна хастарлӑхпа палӑрнӑшӑн Йӗпреҫ район администрацийӗн Хисеп хучӗпе чысланӑ. Сергей Моисеев яла хӑтлӑх кӗртес ӗҫре нумай тӑрӑшакансене тав хучӗ панӑ.
Уяв концертпа тӑсӑлнӑ. Огонек ҫыннисене Шӑрттан ялӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗ юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.
Паян Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗн ҫумне Александр Жукова ӗҫрен хӑтарнӑ. 578-р номерлӗ йышӑнӑва республикӑн Министрсен Кабинечӗн Председателӗ Иван Моторин алӑ пуснӑ. Министр ҫумӗнче тӑрӑшнӑ ҫынна мӗншӗн ӗҫрен хӑтарассине йышӑнура каламан.
Министр ҫумӗнче Александр Георгиевич кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн вӗҫӗнче ӗҫлеме тытӑннӑччӗ.
Шупашкар хулинче ҫуралнӑ Александр Жуков 1991 ҫулта республикӑмӑрӑн тӗп хулинчи электромеханика колледжне вӗренсе пӗтернӗ. Унта вӑл программа управлениллӗ станоксене йӗркелеме тата ӗҫлеттерме хӑнӑхнӑ май техник-электромеханик специальноҫне алла илнӗ. Мал ӗмӗтлӗ ҫамрӑк кунпах ҫырлахман — И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне вӗренме кӗнӗ. Унтан вӑл 1996 ҫулта вӗренсе тухнӑ. Хальхинче экономист-менеджер профессине алла илнӗ.
Тӑван республикӑмӑрӑн уй-хирӗнче вырма малалла пырать. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви ӗнерхи кун тӗлне пухнӑ цифрӑсене ӗненсен, пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене 186,7 пин гектар ҫинчен 455,9 пин тонна ҫапса тӗшӗленӗ. Ҫапла вара хресчен ака лаптӑкӗн 64,5 процентне вырса илме ӗлкӗрнӗ. Патӑрьел, Комсомольски, Елчӗк районӗсенче тӗштырӑна 80 процент ытла вырнӑ.
Кашни гектартан тухакан вӑтам тухӑҫ кӑҫал пӗлтӗрхинчен пысӑкрах: хальлӗхе 24,4 центнера ларса пырать (пӗлтӗрхи кӑтарту — 20,6 ц). Вӑрнар районӗнче тухӑҫ вӑтамран 30,1 центнер тухать.
Тепӗр хуҫалӑхсенче ир пулакан ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ, пахчаҫимӗҫ ҫинче ӗҫлеҫҫӗ.
Кӗрхисем валли Ҫӗмӗрле, Йӗпреҫ районсенче планпа пӑхнинчен ытла лаптӑк ҫӗр сухаласа хатӗрленӗ. 11 районта кӗрхисене акаҫҫӗ. Хальлӗхе 2 пине гектар ҫитнӗ.
+1.3 °C